KRYTYKA FANTAZMATYCZNA JAKO TRANS-TOPIKA

1.

Jednym z podstawowych środków operacyjnych stosowanych przez Krytykę Fantazmatyczną (KF) jest Przerzutnia Dialektyczna (PD).

2.

PD to mechanizm przenoszący krytykowany topos ze starego horyzontu w nowy, albo z horyzontu oswojonego w horyzont obcy lub choćby odmienny.

3.

Pytanie: jak KF definiuje pojęcie horyzontu?

4.

Odpowiedź: jako wyobraźniową topografię ukształtowaną za pośrednictwem dialektycznych i anty-dialektycznych impulsów emitowanych przez wyobrażenia społeczne.

5.

Horyzont skonstruowany przy pomocy PD może być topografią anachroniczną lub anatopiczną.

6.

Anachroniczny typ topografii to kompozycja, w której napięcie między konstytutywnymi elementami ma charakter diachroniczny. W takim środowisku toposy nie-aktualne pojawiają się jako impulsy dobiegające z przeszłości lub przyszłości.

W pierwszym przypadku dialektyczne bodźce emituje przeszłość najdalsza (pradawność) lub pozornie najbliższa (wczorajszość). (Co ciekawe, bliskość „wczorajszości” może być złudna, ponieważ w perspektywie późnej nowoczesności to, co wczorajsze, bywa czymś bardzo dalekim, a ściślej — odsuwanym na jak najdalszą odległość [więcej na ten temat w: T. Kozak, Wzniosłość i Weranda, w: idem, Wytępić te wszystkie bestie?, Warszawa 2010, s. 305]).

W drugim przypadku ośrodek wywrotowej emisji umiejscowiony jest w przyszłości — albo najbliższej (będącej niewczesnością) albo najodleglejszej (promieniującej z eschatologicznej dali).

W takim układzie promieniowanie Anachronizmów ma rozluźnić represyjne więzy spajające Aktualność i wyzwolić ją z potrzasku status quo określonego przez Wspólnotę Konwencjonalnego Myślenia.

Zasadniczo zatem Anachronizm to impuls wyzwalający. Nie zmienia to faktu, iż bywa on także impulsem wyzwalanym. Krytyka Fantazmatyczna (KF) uwalnia Anachronizmy z eliptycznego piekła nieobecności, ale dokonuje tego nie tylko z uwagi na niedolę Anachronizmów, lecz także (a może przede wszystkim) ze względu na los Teraźniejszości.

Dialektyczny priorytet określony zostaje w tym przypadku następująco: uwalnianą bierność nie-aktualnych toposów należy przekształcić w uwalniającą aktywność — i dzięki niej wyzwolić Teraźniejszość.

W horyzoncie anachronicznym istota emancypacyjnego działania polega więc na tym, aby do „wnętrza” krytykowanej tezy (Aktualności) wprowadzić dialektyczny element zewnętrzny (Anachronizm wybawiony z obszarów zapomnienia, zapoznania, niedopowiedzenia, niewidzialności, obsceniczności, nieprzeczuwalności, nieprzewidywalności itp.). W tym przypadku Przerzutnię Dialektyczną (PD) w istocie powinno określać się mianem Wrzutni Dialektycznej (W ≤ D).

[UWAGA: pojęcia takie, jak „wnętrze” lub „zewnętrze”, piszemy w cudzysłowach ze względu na dialektyczny charakter opisywanych tu topografii: zależnie od okoliczności ich „wnętrza” mogą stawać się „zewnętrzami” — i odwrotnie.]

7.

Anatopiczny typ topografii to kompozycja powstająca w nieco innych okolicznościach.

Krytyk, zamiast wprowadzać elementy dialektyczne do środka Krytykowanego, wyprowadza je, a tym samym — wyzwala z ram obstalowanych przez Ducha Decorum lub Demona Doksy (archontów zarządzających Wspólnotą Konwencjonalnego Myślenia).

Wyprowadzenie to dokonuje się przy pomocy Wyrzutni Dialektycznej (W ≥ D). Dzięki niej toposy animowane przez Krytyka zostają wyzwolone z oswojonego, okiełznanego kontekstu, a następnie katapultowane poza ten kontekst — w nieoswojone i nieokiełznane środowisko „zewnętrzne”.

W tym układzie napięcie między toposami ma bardziej synchroniczny niż diachroniczny charakter. Istotą tej synchroniczności jest dialektyczna oscylacja, która przebiega nie tyle między wyobrażeniami aktualnymi i nie-aktualnymi (pradawnymi, przestarzałymi, niewczesnymi, eschatologicznymi etc.), co raczej między wyobrażeniami konwencjonalnymi (akuratnymi, stosownymi, sformatowanymi, akceptowanymi etc.) a nie-konwencjonalnymi.

Krytyk kształtuje taką topografię, wydobywając z „wnętrza” krytykowanej materii figury wołające o wyzwolenie i ożywienie. Wyemancypowane z zakrzepłych układów toposy są następnie wprowadzane w obce im (przynajmniej z początku) konteksty. Tarcie między toposem a jego nowym kontekstem rozognia — i przez to pobudza do nowego życia — zarówno ów kontekst, jak i penetrujący go topos.

8.

Konstruowanie topografii anachronicznych i anatopicznych mieści się w ramach trans-topiki postulowanej przez Krytykę Fantazmatyczną (KF).

Trans-topika proponowana przez KF byłaby projektem kumulującym wiedzę o wyobrażeniach dialektycznej transgresji, która wyzwalałaby krytykowane toposy z horyzontów konwencjonalnych i umożliwiałaby tym toposom wkraczanie w horyzonty nie-konwencjonalne.